Türkiye genelinde bir nice ildeki tarihi eserin yanı sıra Mostar Köprüsü’nün aslına makul yapılması çalışmalarına birlikte katılan 71 yaşındaki taş ustası Ömer Kırmızı, 52 yıldır mesleğini tıpkısı heyecanla sürdürüyor.

Al, meslek hayatında seçkin geçen çağ kendisini geliştirerek mimari özellikleri nedeniyle adeta medeniyetler beyninde çatlak açan camiden köprüye, kaleden manastıra, saat kulesinden kiliseye yüzlerce sene önce taş işçiliğiyle nesir edilen bir nice eserin restorasyonunda fariza aldı.

Delgi, spiral, çivi, bıçak, çekiç ve törpü kabilinden değişik açacak gereçleri kullanarak taşlara gestalt veren Al, mesleğini sonuç nefesine kadar sürdürmeyi hedefliyor.

Bosna Savaşı sırasında 1993’te topçu atışıyla yıkılan Mostar Köprüsü ile Sümela Manastırı, Erzurum Celil Cami, İzmir Saat Kulesi, Bayburt Kalesi kadar benzeri haddinden fazla yapının restorasyon çalışmalarında da meydan düz Kırmızı’nın tek hayali ise memleketi Bayburt’taki Tarihi Taş Köprüyü aslına akıllıca baştan yapmak.

“Beni arz haddinden fazla bahtiyar fail, Mostar Köprüsü’nün onarımında harıldamak oldu”

Bayburt’taki ayrımsız taş ocağında çalışmaya bitmeme eden Ömer Al, AA muhabirine, mesleğe evvel adımı 1970’te babasının yanında attığını söyledi.

İlk kendisine Erzurum Ulu Cami’nin onarımında çalıştığını anlatan Al, “Daha sonradan Çifte Minareler, Yakutiye Medreseleri üzere yapılarda çalıştık. Babam rahmetlik olduktan sonradan ben arkadaşlarımla beraber işe bitmeme ettim.” dedi.

Köprülere hususi ilgisi olduğunu, Erzurum’daki Tivnik Köprüsü’nün onarımından sonraları tarihi köprülerin restorasyonunda çalışmaya bitmeme ettiğini belirten Kırmızı, “Henüz sonraları Kayseri’de Şahruh Köprüsü, Muratpaşa Köprüsü’nde çalıştım. Adana’dahi Ak Köprü’nün tamirat değil, neredeyse temelden yaptım. Elan sonra Sakarya’birlikte Ali Fuat Ciddi Köprüsü’nü yaptım. Bunlardan bilahare Mostar Köprüsü’ne gittim.” diyerek konuştu.

Kırmızı, Mostar Köprüsü’nün restore edileceğine dair 2001’dahi gazetede bilgi okuduğunu, yapının tıpkısı tarafı yıkılmış fotoğrafını görünce dahi çokça etkilendiğini tabir etti. Kırmızı, bunun üstüne köprünün yapımında gitmek istediğini o dönüş alay malay aksiyon yaptığı firma yetkilisine ilettiğini dile getirdi.

Türkiye, Fransa, İsrail ve Almanya’dan şirketlerin ihaleye girdiğini ancak tamirat işini çalıştığı firmanın aldığını nâkil Kırmızı şunları kaydetti:

“O gün çalıştığım firma, benim henüz ilk yaptığım köprülerin fotoğraflarını toplayarak benzeri dosya hazırlayıp Bosna’ya gitti. Ego üstelik o sıralar Fransa’daydım. İhaleyi alınca beni aradılar. Fransa’bile gani mal kazanmama rağmen dayanamadım, oradan Bosna’ya geçtim. UNESCO’nun 11 mühendisinin olduğu ayrımsız toplantıya girdim. Onlara köprüyü şüphesiz yapacağımı anlattım. Bana ‘Senin ehliyetin, diploman nedir?’ diye niteleyerek sordular. Ego dahi ortaokul mezunu ve mahirane olduğumu söyledim. Benden köprünün maketini yapmamı istediler ve icazet verdiler. Hele Alman mühendisler, ‘Bu mahir burayı yapacak.’ diye niteleyerek beni desteklediler. Öylece başladık ve güzel benzeri şekilde tamamladık. Bunların içerisinde beni yeryüzü haddinden fazla mutlu eden Mostar Köprüsü’nün onarımında gitmek oldu. Zira babam oraya aşıktı.”

“Taş işçiliği vaktiyle elan zordu fakat kuvvetli eserler ortaya çıkıyordu”

Taş işçiliğinde sunma mehabetli projesinin Mostar Köprüsü’nün yeniden yapım çalışmalarına karışmak olduğunun altını çizen Kırmızı, “Ömrüm yeterse Bayburt’a de bire bir köprü yapmadan ölmek istemiyorum. Merkezdeki Taş Köprüyü açmak istiyorum, arzum o. Ayrımsız köprüyü ego Kayseri’dahi yaptım. Şu andaki hayalim orayı fayrap etmek.” dedi.

Ömer Al, taş işçiliğinin vaktiyle henüz edisyon olduğunu ancak kuvvetli asar ortaya çıktığını söyledi.

Yeni camilerdeki taşların gelişmemiş müddet bilahare düştüğünü gördüğünü anlatan Kırmızı, “İnce yani 4-5 santimetrelik taşlar konuluyor. Biz 25-30 santimetrelik ahcar koyuyorduk. Ben bile 4-5 santimetrelik taşlarla yaptım amma tek şey olmadı. Demincek beceri bulunmayan bundan sonra. Bu makineler çıkınca ustalık öldü.” diye konuştu.

“Osmanlı torunusunuz değil mi? Övünüyorsunuz, Osmanlı burayı aracılığıyla yonttu, yaptı”

Al, bir vakitler ustaların tıpkı günde minareye konulacak taşlardan 9’unu ağırlık yontabildiğini vurgulayarak şöyle bitmeme etti:

“Şu anda onu işleyen yok. Bayburt’ta arasan 10 usta sokak taşı baştan yontup hazır kuzuluk getirip duvara koyacak. Bilcümle alıştılar yazboz tahtası kabil taşları duvara koymaya. Aynı-iki yıl bilahare birlikte ahcar oynamaya başlıyor. Bosna’bile tığ çalıştığımızda, ‘Osmanlı torunusunuz değil mi? Övünüyorsunuz, Osmanlı burayı eliyle yonttu, yaptı.’ dediler. Matkap, spiral görünce bunlara izin vermediler. Biz birlikte bunu yasakladık, hepsini elimizle yaptık. Ahcar kesilip geliyordu. Bütün taşları elimizle işledik. Şu anda o işlemeler, eskinin işi namevcut.”

Ömer Kırmızı, son biraz yıldır bostan işleriyle de uğraştığını ancak henüz okkalı olmasına karşın taş işinde kendini bahtiyar hissettiğini rapor etti.

Taşlarla uğraşırken yorulmadığını nâkil Al, “Yıllardır taşla yoğrulmuşum. Bazen yatarken bile aklım yaptığım işte kalıyor, diyorum ki ‘Şurada ayrımsız eksi var, tıpkısı hatam var’. Bunları bütün gece hesaplıyorum. O kadar bu işle özdeşleşmişim.” dedi.

Kırmızı, insanın işini sevmesinin önemine da işaret ederek şu değerlendirmede bulundu:

“Adapte olursan başarılı olursun. Vurdumduymaz olursan o işi başaramazsın. Hep bileğimle çalıştım. 10-15 yıldır ufak amal alıyorum. İşçi çalıştırıyorum. Kendim paramı almadan, işçinin parasını veriyorum. Allah arkalama etti, bugüne büyüklüğünde bileğimle evimi birlikte elan fazlasını bile yaptım. Cenabıhak’a şükür sıhhatim dahi yerinde.”