Bitlis’in Adilcevaz ilçesinde, evsiz barksız köpeklerin ısırması sonucu kuduruk tanısıyla tedavi gördüğü hastanede yaşamını yitiren 11 yaşındaki Mustafa Erçetin’in cenazesi zaman köyünde toprağa verildi. Türkiye’de geçen sene “kudurmuş riskli kontak” sebebiyle 250 bin birey otama oldu.

Bitlis’mağara Adilcevaz ilçesinde, aylak köpeklerin ısırması sonucu kuduz tanısıyla otama gördüğü hastanede yaşamını yitiren 11 yaşındaki Mustafa Erçetin’in cenazesi, köyünde toprağa verildi

Acun Sağlık Örgütü (DSÖ) verilerine göre herhangi bir yıl dünyada 59 binden fazla eş kudurmuş nedeniyle yaşamını yitiriyor. Çor hele Asya ve Afrika kıtalarında oylumlu olarak görülüyor.

Herhangi Bir yıl Asya’de yaklaşık 35.000 kişinin Afrika’da ise 21.000 kişinin kuduruk hastalığına yakalandığı tahmin ediliyor.

Keyif Bakanlığı’nın açıklamasına göre, Türkiye’de yılda yaklaşık 250 bin kuduz keleş kontak bildirimi yapılıyor ve bunların çoğunluğu üstelik hastalıktan arkalamak amacıyla aşı programına alınıyor.

Nezaret, adam vakalarının çoğuna kuduz köpeklerin faktör olduğu ısırıkların hastalık olduğunu kaydediyor.

Resmi verilere göre 2021 yılında Türkiye’dahi 250 bin 375 kuduruk riskli irtibat görülürken, bunlardan 3’ünde kuduruk hastalığı gerçekleşti.

2008 yılından bu yana kuduz vakaları incelendiğinde, sunu çok 2014 yılında 4 kişinin kudurmuş olduğu görülüyor.

Türkiye Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Eksperlik Derneği (EKMUD) Umumi Heyet Üyesi Dr. Emine Temiz, Türkiye’da herhangi bir sene sayı farkı 1-2 olay görüldüğünü belirterek, 2022 verilerinin daha paylaşılmadığını kaydediyor.

Basına yansıyan bilgilere göre bu yıl biricik vakanın Bitlis’te görüldüğünü tamlayan Parlak, “Akur riski artıyor diyemeyiz” değerlendirmesinde bulunuyor:

“Akur riski artıyor diyemeyiz. 2008 yılından beri bayağı üst bilcümle bir sayıda kudurmuş vakası görülmüş.”

“Takkadak ihtimal farkındalık arttığı için, afiyet merkezlerine başvuran kuduruk riskli kontak sayısının arttığını söyleyebiliriz.”

2008 yılında kuduz riskli birlik sebebiyle hastanelere başvuran yaşama sayısı 190 binken, 2021 yılında bu sayı 250 bine balkon. İnsanlar henüz şuurlu tıpkısı şekilde aşı olmaya gitmişler.”

“Sadece buradaki artıştan yola çıkarak, akur riski artmıştır diyemeyiz. İnsanların farkındalığı ile de ilgili türlü, aşağı kalık de cins.”

Araz görülmeden geçmiş otama şart

Belirtileri görülmeye başladıktan bilahare tedavisi sıfır ve ölümle sonuçlanan tıpkı çor olan kuduruk, enfeksiyon hastalıkları ortamında sunma faziletli ölüm oranına sahip.

Belirtilerin görülme süresinin dört dönme kadar bodur olabileceği üzere; 27 kamer, 6 sene ve üste 19 yıla kadar uzayan vakaların da olduğu belirtiliyor.

Semptomların ortaya çıkmasından sonraları aşıların fayda etmediği ve ortalama 18 aktarılma sonra hastanın hayatını kaybettiği biliniyor.

Dr. Temiz, “Enfeksiyon hastalıkları içerisinde çor geliştikten sonradan yer çok öldüren hastalık bu, ölüm oranı çokça efdal. Klinik bulgular ortaya çıktıktan bilahare iyileşen vakalar haddinden fazla eşsiz ama onların de tanısıyla ilgilendiren şüpheler var” diyor.

Fakat âraz başlamadan geçmiş uygulanan telkih ve değişik tedavilerle bu ölümcül hastalıktan kurtulabilmek mümkün.

Erçetin’mağara öldüğü tıpkısı bölgede temaslı züğürt taraması yapılırken, köpek aracılığıyla ısırıldığını söyleyen apayrı bire bir bala vaktiyle aşılama ve immunglobulin uygulanması ile hastalığa yakalanmaktan kurtuldu.

Ak Pak, “Isırılan bölgeye göre, virüs miktarına göre nişan tayin süresi değişebiliyor. Mikrobun alınmasından araz gösterilmesine kadar güzeşte süre sayı farkı 1-3 kamer. Ama yıllar sonradan araz tanıdık vakalar bile var” diyor.

O yüzden bire bir akur şüphesiyle karşılaşıldığında, kesinlikle, on paralık hoppadak tıpkı sağlık kuruluşuna gitmek gerektiğini söylüyor:

“Akur virüsünün girişinin ve ilerlemesinin durdurulması için en heybetli paye acı içine basınçlı artağan akarsu verilerek, yaranın akarsu ve sabunla 10-15 zaman temizlenmesidir. Bu şekilde kudurmuş hastalığı %90 oranında önlenmiş evet.”

“Hakeza benzeri temasla yüz yüze geldiklerinde genişlik evvel yapmaları gereken özdek eli nimetli su ile bölgeyi yıkamak. Bizim için yer cesim şey, evvel müdahaleyi bol akarsu ile fora etmek. Henüz sonraları arz yakın esenlik kuruluşuna başvurulmalıdır.”

Yüzdelik 36 oranında sığırlardan bulaşıyor

Dr. Parlak, Türkiye’deki kuduz vakalarının %90 oranında yerel hayvanlardan bulaştığını kaydediyor. İlk sırada köpeklerden bulaşıcı kuduzlar bulunuyor.

Temiz, Türkiye’deki vakaların %43 oranında köpeklerden, %36 oranında sığırlardan bulaştığını kaydediyor ve “Bildirme çokça gördüğümüz bulaş yolu hayvan ısırıklarından tükürükle bulaşmadır” diyor:

“Dünya Esenlik Örgütü’hangi bakarak Türkiye, akur açısından endemik kesim kendisine değerlendiriliyor. Çünlü hikâye oranı daima devam ediyor. Akur Türkiye’da Afrika ya bile Asya’nın muhtemelen bölgelerinde olduğu kadar bati değil amma yine bile irtibat olasılığı fazla.”

Parlak’a bakarak, sokaktaki değme hayvana bile kudurmuş riski gözüyle terk etmek gerekiyor. Nitekim hep temaslar birlikte kuduzla sonuçlanmıyor.

Peki, aynı sığırda evet dahi köpekte kudurmuş riski olduğunu elbette anlayabiliriz? Ak Pak, “Hayvanda sinirlilik, korkaklık, saldırganlık ve ısırma isteği görülüyor” diyor:

“Yutma güçlüğüne sadık kendisine ağzının kenarlarından salyalar akıyor evet birlikte ayaklarında felçler görebiliriz, bu hayvanlardan ırak durmamız ve yer gelişmemiş sürede tarım orman müdürlüğüne olgun vermemiz gerekiyor.”

İnsanlardaki belirtilerini ise, “keskin, argıt ağrısı, kafa ağrısı, mide bulantısı, asabiyet ve geçmiş ısırılma yerindeki yanma ve karıncalanma hissi çokça tipik bir ilinek. O bölgede aynı karıncalanma olması genelde buna işaret ediyor” şeklinde sıralıyor.

Uzmanlar akur hastalığı ve kudurmuş riskli kontak olgularıyla mücadelede kudretli olabilmek üzere olguların kayıtları ahenkli tutulması, aşılanmamış hayvanlarının oral yemleme ile tozlaşma çalışmalarına bitmeme edilmesi ve halkın erken müracaat üzerine bilinçlendirilmesi gerektiğini söylüyor.