Türk Psikiyatri Derneği (TDP), 6 Gücük Ay depreminin peşi sıra Hatay ve Adana’bile yaptığı incelemeler sonucunda hazırladığı önce hafta raporunu açıkladı. Afetzedelerde uyku sorunu, fütur, anksiyete, kırıcı tehlike tepkileri gözlendiği tamlanan raporda, “Titreyiş kıyamet kayıt sistemi hızlı hızlı devreye sokulmalıdır. Acilen bölgedeki hekimler ve fariza yapacaklar üzere emniyetli kayran temini yapılmalıdır. İdari konumdakilerin eğitim ve haftalık birey ve bilişsel iletişim zorluklarını gözetecek merkezi bindi birimleri oluşturulmalıdır. Toplum Ruh Sağlığı Merkezi (TRSM) kayıt sistemlerinden hastalara evet da yakınlarına ulaşılarak tedaviye erişimlerinin sağlanması ivedili bir gerekliliktir. Tamlık TRSM hastalarının barhana durumu, mümasil kaybı, yaralanma, tedaviye muvasala bilgilerinin edinilmesi afetin etkisini nüfuz etmek açısından bile önemlidir” denildi.

TDP, Kahramanmaraş’ta 6 Küçük Ay’ta meydana gelen ve 10 ili içten etkileyen depremin peşi sıra kıyamet bölgesinde inceleme yaptı. TDP, depremin arkası sıra Hatay ve Adana’daki incelemelerine dair önce hafta raporunu yayınladı. Raporda Hatay’birlikte depremzedelerin site dışına hicret etmek üzere defa kenarlarında beklediklerine, otoyolda arada sırada yıkım ve hasar olduğuna, trafik eğlenme noktasına geldiği amacıyla çokça sayıda gidiş geliş kazası bile yaşandığına, yurttaşların özlük olanakları ile yakınlarının camit bedenlerine yansımak için uğraştıklarına özen çekildi.

Raporda, Hatay’daki duruma ilişik şu tespitlere kayran verildi:

“KURUMLAR ARASI İLETİŞİM VE KOORDİNASYON ÇOKÇA ZAYIF OLARAK GÖZLENMİŞTİR”

“Kentte 12 Küçük Ay 2023 itibariyle içmece suyu ve faaliyet yoktur. Benzin sınırlanmış istasyonlarda kontrollü adina verilmektedir. Vatandaşlar üzere barınma yerleri yeterli değildir. Arabaların içre veya çardakların etrafına sahte çevrilerek tahaffuz yerleri oluşturulmaya çalışılmıştır. Kentte dışardan mevrut yardımlar olmasa haddinden fazla okkalı atlatmak, akarsu ve besin yetersizliği söz konusu olacaktır. Asayiş ehliyetli olmadığı üzere mevrut yardımların ahenktar benzeri şekilde dağıtımı yapılmamaktadır. Kurumlar arası iletişim ve eş güdüm çokça vurgun olarak gözlenmiştir. Kâin halde AFAD koordinasyonu yeterince sağlayamamakta, tamlık kenti ve ihtiyaçları kapsayacak bir plan yapamamaktadır.

“DEPREMZEDELERDE, UMUTSUZLUK, ŞİDDETLİ TEHLIKE TEPKİLERİ OLDUĞU GÖZLENDİ”

Sarsıntı bölgesine evvel mevrut fahri ruh sağlığı hekimlerinden Dr. Hande Gazey’in gözlemlerine göre, kâin hastaneler depremzedelere mümasil olmadığından gönüllüler vasıtasıyla sağlanan ana üç revir esas keyif sunucusu üzere gözükmektedir. Dr. Gazey’in görüştüğü kimselerde baştan yaşantılama, derealizasyon, anksiyete, fütur, dalgı sorunları, tecrit, çığlık hırs tepkilerinin olduğu anlaşılmıştır. Görüşmelerde çöküntü kontrol çalışmalarının gecikmesi ve yetersizliği öfkenin yer aşkın yöneldiği temadır. Antlaşma geçip umutlar azaldıkça od duygusu artmaktadır.

Kentte yaşayanlarda çocukları, kendileri ve ev bireyleri ile ilgilendiren kaygılar mevcuttur. Bölgede faal insanların uyumlu geçer ilaçlarının çoğu enkazda kaldığı için eczanelerden toplayabildikleri ilaçları hangi olduğunu kazara aldıkları ve tıpkı sağlıkçı gördüklerinde ellerindeki ilacın ne olduğunu istifsar şeklinde davranışları gözlenmiştir. Sorulan sorular bildirme çokça antihipertansif, antidiyabetik ve antidepresan ilaçlar ile ilgilidir.

“YARDIMCI SAĞLIK PERSONELİ OLMADIĞI İÇİN HASTALARIN BAKIMLARINI EVET KENDİLERİ YA BILE YAKINLARI YAPIYOR”

Samandağ’birlikte; Yeni heybet hastanesinde yer sarsıntısı öncesinde var olan yönetimsel personel ve sağlık personelinin hemencek çabucacık hiç birisinin görev yapabilir durumda olmadığı öğrenilmiştir. Hastanedeki afiyet hizmetleri ve hastanesinin idaresi neredeyse tümüyle İstanbul’dan mevrut fahri hekimler aracılığıyla yürütülmektedir. Fahri kendisine bakım veren hekimlerin barınma sorunu bulunmaktadır. Hastanede havari afiyet personeli olmaması hastaların bakımlarını ve ihtiyaçlarını kendilerinin veya yakınlarının yapmasını zorunlu kuzuluk getirmiştir. Yakını sıfır hastaların bakımlarında ise büyük sorunlar yaşanmıştır. Bu personelin yaşadığı zavallılık ve tükenme görüşmelerde vazıh yerine gözlenmiştir. İlçe genelinde yapılandırılmış bire bir psikososyal hizmet birimi yoktur. Çevreden mevrut can kuşu sağlığı profesyonelleri olmakla gelişigüzel seyyah ekiplerde üstelik yapılandırılmış ayrımsız bakım sunumu gözlenmemiştir.

“CİDDİ BİR İLAÇ EKSİKLİĞİ BULUNMAKTADIR”

İskenderun; Yıpranmamış azamet hastanesinde, 22 yataklı olan Psikiyatri servisleri üçüncü gün boşaltılmış olup halen yataklı vagon hizmet verebilecek durumda değildir. İvedi şekilde yapı güvenliğine müteveccih standartlara makul tıpkı değerlendirme yapılırsa hizmete açılabilir. Vahim ayrımsız merhem eksikliği bulunmaktadır. Halen aktif bire bir bala ergen psikiyatristinin olmadığı, ayrımsız hekimin geldiği ama elan sonraları bölgeden ayrıldığı bildirilmiştir.”

Raporda, Adana’daki 1 haftalık izlenimlerine ilişik şu ifadeler meydan aldı:

“CAN KUŞU SAĞLIĞI HASTANESİNE BAŞVURULAR İLK GÜNDEN BERİ ARTIYOR”

“Çadırların yerleşiminin kesintili olduğu, kiminde oba benzeri mukavva yapıların kullanıldığı, psikososyal destek hizmetlerinin daha başlamadığı belirtilmiştir. Mıntıka Ruh Sağlığı Hastanesi birlik bölgeden parasız kabul ediyor, ancak genel sayrılarevi içinde olmadıkları üzere diğer branşlara danışamadıkları, afetten yeni çıkarılmış, tıbbi sorunların zevcelik ettiği hastaların umumi psikiyatri hastanesi süresince izlem edilmesi sorunu var. Can Kuşu Sağlığı Hastanesi’nde geçmiş ahit 18 müracaat olmuş. Sonrasında başvurular önce 100, sonra 200 ve daha sonradan 400’lü rakamlara başarmış. Hareket dolayısıyla başvurularda randevu aranmıyor. Yakınları kaybolma çocuklar amacıyla ayrımsız içtimai hizmet uzmanı bacı ve psikologlardan oluşan tıpkısı kol oluşturulmuş fariza yerlerine nakledilmiştir.”

Raporda, havza afet durumu ile ilgilendiren öne çıkanlar şöyle:

“BÖLGEDE YAKININI YİTİREN, YAKINI AFETTEN ETKİLENMİŞ NÜFUSUN DEĞERLENDİRİLMESİ GEREKMEKTEDİR”

“Psikososyal müdahalenin önceki ve genişlik büyük inhibütör basamağı olan belirsizliğin giderilmesi, emniyetli düzlük tevlit ve kişilerin bekâr olmadıklarını hissettirecek önlemlerin daha hayata geçirilemediği gözlenmektedir. Ciddi zaman geçmektedir. Bu buut unutulması ağırbaşlı ve ruh bilimi açıdan kirli bırakacak etkilenmelere misil açacaktır. Yekpare büyüklük daha çok afet bölgesi olmuştur. Göç yanında numara, otama gayeli azimet ya de bölge dışında yaşayıp bölgede yakınını yitiren, yakını afetten müteessir nüfusun değerlendirilmesi gerekmektedir.

“ÖZELLİKLE HATAY-SAMANDAĞ BÖLGESİNDE PSİKİYATRİ YATAĞI BULUNMAMAKTA”

Ruh sağlığı hizmetleri açısından halen bölgede fariza yapması maksut kadrosu bölgede olanlarla fahri ve/yahut işyar gelen doktorların barınacağı düz sağlanamamıştır. Hele Hatay-Samandağ bölgesinde psikiyatri yatağı bulunmamakta, dil yoğunluğuna vabeste trafik zımnında Adana bölgesine atıf yoğun dava olmaktadır. Bu bölgede çalışanların balaban ayrımsız kısmı gönüllü gelenler evet dahi zat inisiyatifi ile müteharrik sayrılarevi personelinden oluşmaktadır. Hatay-Samandağ çevresinde er çevrim organizasyonların az daha tümü bu gönüllü hekimlerce yapılmış evet bile yapılmaktadır.

“IÇTIMAI YAŞAMIN BELİRSİZLİĞİ, DESTEK SİSTEMLERİ KONUSUNDA BİLGİ VERİLMEMESİ İNSANLARDA MÜLHAK ÖRSELENMELERE KEZ AÇMAKTADIR”

Hastanelerin ve keyif işleyişinin koordinasyonunun oluşturulması gecikmiştir. Gönüllü gelenler doktor ya da hemşire fakat fahri mevrut apotr keyif personeli bulunmayan ya üstelik çokça az bulunmaktadır. Bu iz grubunda gönüllü hizmeti ve organizasyonu fire kalmakta, değişik gönüllülerden sağlanmaya çalışılıyor. Alelhusus kimsesi olmayan yanık ve koltuk-op hastaların ilkin abdesthane ve başka bakımlarının yapılmasında dokunaklı dava var. Hastalar hastanede boydak kalmaktadır. Kurulacak çadır ya de taşımalık kentler ile ilişik halk arasında bilgelik bulunmamakta, içtimai yaşamın belirsizliği, destek sistemleri üzerine bilgi verilmemesi insanlarda ek örselenmelere misil açmaktadır.

“ARACISIZ GÖNÜLLÜ GELEN BALA PSİKİYATRİSTİ OLDUKÇA AZDIR”

Bölgede gönüllü mevrut psikiyatristler olmakla birlikte doğrudan fahri gelen bala psikiyatristi oldukça azdır. Esenlik bakanlığı üzerinden mevrut iki bala psikiyatrisi asistanı ise Dörtyol ilçesine yönlendirilmiştir. Bu düz organizasyonunun meydan ihtiyacına göre ivedilikle yapılması gerekmektedir.”

TDP’nin zelzele raporunda acil öneriler şöyle sıralandı:

“ADANA CAN KUŞU SAĞLIĞI HASTANESİ’NDE FRAKTÜR, MAKAM-OP EVET DE YETMEZLİĞİ OLAN HASTALARIN KABIL EVRE GÖNDERİLMEMESİ ÖNERİLİR”

Adana’nın eş gücü ve halen hizmet verebilir kapasitede olduğu, özellikle kamu yetenek çalışabilecek Şehir Hastanesi, farklı hastaneleri ve sağlık merkezleri ile ve ilde düzenli Hekim Odası ve diğer meslek örgütleri açısından bu toprak için stratejik tıpkı esas kendisine düşünülmesi gerekmektedir. Gaileli, bedensel zorluğu evet bile gösterişli bedensel hastalığı olan hastaların üniversite evet de şehir hastanesi bağlı psikiyatri servisine, değişik hastaların ise Adana Can Kuşu Sağlığı Hastanesi’ne gönderme edilmesi gerekmektedir. Adana Ruh Sağlığı Hastanesi’nde fraktür, makam-op ya üstelik yetmezliği olan hastaların olanakli paye gönderilmemesi önerilir.

“TITREME FACIA KAYIT SİSTEMİ HIZLA DEVREYE SOKULMALIDIR”

Titreyiş kıran pusat sistemi derakap devreye sokulmalıdır. Acilen bölgedeki hekimler ve fariza yapacaklar amacıyla emin saha temini yapılmalıdır. Bölgede fariza yapacak ilkin Afiyet Bakanlığı yöneticileri tutmak amacıyla yönetimsel işlerde fariza alanların birlik ekiplerine musahabe yapmaları, ekiplerle yakınlık kurmaları, beniâdem isim tanımaları ve iletişimde bulunmaları ve desteklemeleri sürdürülebilir ve sağlık ekiplerinin dayanıklılığı açısından son merhale önemlidir. İdari konumdakilerin yetişek ve haftalık birey ve bilişsel iletişim zorluklarını gözetecek merkezi destek birimleri oluşturulmalıdır.

“GÖREV ÖZNE PERSONEL DAHI HAREKET YAŞADI, ONLARIN DİNLENDİRİLMESİ VE YAŞAMLARINI YENİDEN KURACAK KAYNAKLAR SAĞLANMALI”

Fariza işleyen personel deprem yaşamıştır. Bu personelin dinlendirilmesi, yaşamlarının tekrardan kurulmasının sağlanması üzere türlü olan tekmil kaynaklar seferber edilmelidir. Göreve çağrılmalarda mazbata tutulacağı kadar örseleyici ifadelerden kaçınılmalı, bu şekilde davranan afiyet yöneticileri ivedilikle bölgeden uzaklaştırılmalıdır. Nahiye halen zehir zelzele riski altındadır ve artçılar olmaktadır. Binaların girilebilir olması değil yeni ayrımsız kötü depreme dayanabilen olması gerekmektedir. İş yeri ve birey güvenliği açısından üniversite ve TMMOB kadar uzman ve hür kuruluşlarca erdemli uygulayım bilimi kullanılarak hastanelerin bina güvenliği arama edilmeli ve bu format ivedilikle ve belirgin olarak personel ve kamuoyu ile paylaşılmalıdır.

“MEVCUT BILIRKIŞI HEKİM TAYIN KADROLARINDA ZORUNLU GÖREV BÖLÜM SAYISI AZALTILARAK FAHRI RICA OLUŞTURULMASI VE YENİ ATAMALARIN YAPILMASI ELZEMDİR”

Gücük ayrımsız süre bilahare ruh sağlığı hizmet talebinde artış olacaktır. Kesim hastanelerinde ve sahada fariza alınmasını cazibedar ağıl lütfetmek amacı ile mevcut uzman doktor tayin kadrolarında zorunlu görev devir sayısı azaltılarak gönüllü temenni oluşturulması ve bakir atamaların yapılması elzemdir. Bu mıntıka amacıyla zorunlu çevrim sayısının azaltılması kesinkes yapılmalıdır. Analog teklif Van Depremi sonrasında dahi önerilmiş fakat gerçekleşmemiş, zorunlu hizmetle mevrut hekimlerin işlevselliğini zahir etkilemiştir. İlk kura döneminden itibaren Sağlık Bakanlığı’nca mecburi bakım dönme sayısı azaltılarak facia bölgesinin tercih haline getirilmesi yıpranmamış uzmanların hem adetçe hem dahi motivasyon açısından henüz canlı görev yapmalarını sağlayacaktır.

“TRSM KAYIT SİSTEMLERİNDEN HASTALARA EVET DA YAKINLARINA ULAŞILARAK TEDAVİYE ERİŞİMLERİNİN SAĞLANMASI ACİL BİR GEREKLİLİKTİR”

Bu sistemde genişlik aşkın kötülük göreceklerden biri halen tedavisi süren kronik psikiyatrik hastalardır. TRSM anahtar sistemlerinden hastalara ya birlikte yakınlarına ulaşılarak tedaviye erişimlerinin sağlanması evgin tıpkısı gerekliliktir. Kül TRSM hastalarının göç durumu, andıran kaybı, yaralanma, tedaviye muvasala bilgilerinin edinilmesi afetin etkisini fehmetmek açısından birlikte önemlidir. Bu konuda İskenderun TRSM önerimiz konusunda say yapacaktır. Yer ihtiyaçlarına bakarak bölgede görevli meslektaşlarımızla özellikle hizmeti yönetecek cesamet kurumlarının sıkça deneyim ve bu afetin büyüklüğüne has yapılacakların belirlenmesi amacıyla bilgi paylaşım ağları kurulması, yapılanmanın merkezden artma meydan yönelimli düşünülmesi gerekmektedir.”