Trabzon’da zeytin yetiştiriciliği milattan önceye dayanıyor

Trabzon’da zeytin yetiştiriciliği milattan önceye dayanıyor

Peyzaj Mimarlar Odası Trabzon Idarehane Başkanı Ahmet İhsan Hacıfettahoğlu:

“Zeytin bu bölgede baştan yetiştirilebilir”

TRABZON – Trabzon’un Akçaabat ilçesinde 13. yüzyılda İmparator 2. Alexios vasıtasıyla yaptırıldığı aşina Akçakale Kalesi’nde başlatılan hafriyat çalışmaları sırasında kalenin çevresinde ilgi calip zeytin ağaçları Trabzon’dahi zeytin yetiştiriciliğini baştan gündeme getirdi.

Tarihi bölgede milattan önceye müstenit, Osmanlı Döneminde ise geliştirilen zeytin yetiştiriciliği Trabzon’bile sonuç dönemde yeniden gündeme geldi. Trabzon’un Beşikdüzü ilçesi ile Of İlçesine büyüklüğünde uzanan periferi şeridi süresince zeytin yetiştiriciliğinin yöre planda olduğu Vazelon Manastırı kayıtlarında yer aldığını tamlayan Araştırmacı Edip Zehra Topal, bölgede zeytin ve zeytinyağı üreticiliğinin yıllar sonra baştan canlandırılmasının hem bölge ekonomisi hem de eko turizme balaban yardım sağlayacağını söyledi.

“Yöre halkı zeytine ve zeytinyağına ecnebi değil”

Araştırman Edip Zehra Topal, civar halkının zeytine ve zeytinyağına yabancı olmadığını belirterek “Vazelon Manastırı kayıtlarında bu bölgede 13-14 yüzyılda zeytin yetiştirildiğini yazıyor. Emretmek kim zeytin vardı. Osmanlı fethinden sonraları burada baya tıpkısı zeytin ağacı varmış. Varidat öncelikle kilise vakıfların tahsis edilmiş sonradan simge beyine ama gelirlerden bazılarının kiliseye gitmesi bin 850’lere kadar sürmüş. Sümela bunların zarfında. Kuştul ve Gümüşhane’de kâin Hıdırellez Manastırı bunların içindeymiş. Bunların mangiz statüleri bitmeme etti ve zeytinlerden onlara gelir gitti. Haddinden Fazla zeytin ağacı vardı, tahrirler onu gösteriyor. 1486 yılında Trabzon kazasında toplanmış zeytinyağı 294 bin litre, 1554 yılında 223 Bin 800 litre, 1583 yılında 234 Bin litre yağ üretildi. Çok azı dişi ise sofralık namına satılmış. Bursa, Selanik ve Trabzon sunma çokça zeytinyağı yetiştirilen şehirlerdi. Elan bilahare bu azalıyor. Eynesil’den Of’a kadar deniz boyu kesimleri zeytin ağaçları ile kaplıydı. Ayasofya’nın etrafında Ermiş Çelebi haddinden fazla iyicene zeytin bahçeleri olduğunu Akçaabat’ın etrafının tamamen zeytin ağaçlarından ciltli olduğunu yazıyormuş. Çarşıbaşı’nın merkezinde 1 kamer zeytin toplandığını ego ayrımsız öğretmenden duydum. Sonradan bu zeytinlerde hastalık oluşmuş. Gayri müslimler gidince buna ehemmiyet verilmedi deniyor. Muhacirlikten dönenler zeytinlikleri yakmışlar. 1940’larda zeytinlerde hastalık oluşmuş. Oran derenin kenarına kazanlar kurdurmuş. Zeytinler ilaçlanmış ama buda kâr etmemiş. Bütün zeytinler kurumuş, Vatandaşlar birlikte kuruyan zeytinleri kesmiş ve hesabına başka şeyler dikmiş” dedi.

Sahil kesiminde Akdeniz iklimi bulunduğunu tamlayan Topal, “Çarşıbaşı-Yoruz burnu ile Trabzon arasında Akdeniz tipi iklim var. Halen daha zeytin var burada. Mersin ve Akçakale’da yetişiyor. Karayolları Zeytinliği dediğimiz bölgede yer gani zeytinyağı sâdır zeytinlikler bulunurdu” ifadelerini kullandı.

“Aksakal Çelebi Trabzon zeytinyağı için ‘Altın sarısı’ ifadesini kullanmış”

Eski Trabzon Tarım ve Orman İl Müdürlerinden ve Doğa-sıra Derneği 2. Başkanı Uca Çankaya ise yaptığı açıklamada “Bu havza dahi zeytincilik Ermiş Çelebi’nin 1640 yılında Trabzon’a gelişiyle gündeme gelmiş ve Ayasofya’üstelik irem bağları var demiş. Akçaabat’ta kiraza mail zeytin var demiş ve o dünyanın genişlik iyi zeytini demiş. Burada 7 zümre zeytin olduğundan bahsetmiş. Fakat yağ zeytini denilen çeşide ise ‘Trabzon’un zeytinyağı değerli sarısıdır’ diyerek sözlerine arttırma etmiş. Bugün geldiğimiz noktada Akçakale’bile tıpkı hafriyat çalışması yürütülüyor. Burada kale ortaya çıktığı kabil kültürel-sosyal yankı turizminde mutlak buna paralel yerine yürütülmesi lazım. O düz içerisinde zeytin ağaçlarının baştan dikilmesi geçişsiz. Tarihi zeytin ağaçları bulunuyor burada. Zeytin ağaçlarında bulunan pijleri dikmek yoluyla istihsal yapılabilir. Burada piknik alanı düşünülürken zeytin ağaçları nasıl olmalı. Trabzon has patlıcan inciri ve Japon Hurması üstelik yerini kesinkes almalı. Lokal nebat örtüsüyle bu kermen tamamlanmalıdır. Alelhusus sahillerde zeytinliklerimiz vardı. Demincek villalarla, otellerle yada sülale tahsis etmek kanalıyla buradaki zeytinler söküldü. 1940-80’ler ortada tütün tarım fayrap etmek isteyenlerle alay malay fındık ayırmak isteyen arkadaşlarımız zeytinlikleri söktü. Zeytin zenginliktir. Kutsi bir meyvedir. Türk milletinin kültüründe çokça mefret bire bir meydan engelleme etmektedir. Akçakale’da yapılan bu kalenin turizme açılması noktasında eko turizm kapsamında nasıl zeytinliklere meydan verilmeli. Buradaki önceki kültürde banko anlatılmadır. Yomra ile Yoroz arası Akdeniz iklimi olan bir alandır. Ferah Ferah bu bölgede üstelik yetişebilir. Evlerin bahçelerine ferah ferah dikilebilir ve bulunan olanları da korumalıyız” şeklinde konuştu.

“Zeytin bu bölgede yeniden yetiştirilebilir”

Peyzaj Mimarlar Odası Trabzon Idarehane Başkanı Ahmet İhsan Hacıfettahoğlu üstelik zeytinin evvelden burada yetik olmasının bugün üstelik yetişeceğinin kanıtı olduğunu belirterek “Buranın ikliminin zeytine akıllıca olduğu biliniyor. Bekâr evveli yapılan hatalardan ve uygulamalardan zeytincilik bu bölgede azalmış amma yeniden artırılabilir. Bunun için öncelikle buradaki zeytinin değerini artırmamız gerekiyor. Coğrafi meni belgesi alınıp buradaki zeytinler hamur mesabesinde satılabilirse zeytincilik yeniden gelişecektir. Zeytin, peyzaj mimarisi açısından üstelik çokça önemlidir. Bununda yine hayata geçirilmesi gerekiyor. Tarım arazisindeki zeytinlerden değil üretilip amut haline getirilip peyzajda kullanılmasını biz öneriyoruz” diyerek konuştu.

Hacıfettahoğlu, turizm olarak ise kalenin düzenlemesinde banko yerli Akçaabat zeytinin kullanılması gerektiğini rapor ederek “Buranın peyzaj çalışması yapılırken projeci bitkilendirme çalışmasında evcil bitkileri kullanacak. Bire Bir zamanda zeytini dahi yöre plana çıkarması gerekir. Akçaabat’taki zeytin bahçelerinin ayrımsız peyzaj mimarı marifetiyle düzenlenerek truzime kazandırılması gerekir. Zeytin’i toplayabileceği, zeytinyağının üretimini görebileceği ve satın alabileceği tıpkı kayran oluşturulursa Akçaabat zeytini da yankı-turizme kazandırılacaktır” dedi.

Share: