Sezonluk ekincilik işçileri, Türkiye’nin ciharıyek yanında alın teri dökerek üretime katkı sağlıyor.

Tarım ve hayvancılıkta devlet ekonomisine koskocaman katkıda bulunan Şark ve Güneydoğu Anadolu kentleri, herif gücüyle üstelik üretime destek veriyor.

Tarım alanlarının büyüklüğü açısından Konya ve Ankara’dan sonra üçüncü sırada saha kayran Şanlıurfa’dahi da ara sıra aileler geçimlerini memleketinde sağlarken, çokça sayıda aile dahi evlerini geride bırakıp Adana’dan Konya’ya, Mersin Ağacı’den Cıvıl Cıvıl’ya, İzmir’den Sakarya’ya, Kütahya’dan Bursa’ya büyüklüğünde Türkiye’nin ciharıyek köşesine giderek tarla ve bahçelerde çalışıyor.

Gittikleri yerlerde cehre, yerfıstığı, soğan, sarımsak, sarıerik, karpuz, şeker hastalığı pancarı, kumpir, çilek, biber, fasulye, günâşık, domates, elma, üzüm ve fındık kabil ürünlerin hasat veya çapalama işlerini fail işçiler, kurdukları çadırlarda site yaşamı ve teknolojiden uzak daim olmak zorunda kalıyor.

Televizyon ve radyoyu kendileri üzere haddinden fazla ölçüsüz gören tarım işçilerinin bu yaşam koşullarından çocukları de etkileniyor. Kavurucu sıcak altında günde bazen 12 saat hizmet etmek zorunda mütezayit ekincilik işçileri, gittikleri yerlerdeki işlerini tamamladıktan sonra şehir değiştirerek mevsimine bakarak ikinci, üste üçüncü ürünün hasadına katılıyor.

Her sene ocak ayından itibaren başladıkları yolculukta ilk durakları Çukurova olan tarım işçileri, burada seralarda ve lamba karpuzu fidesi ekiminde çalışıyor, arkası sıra yerfıstığı hasadı için Osmaniye’ye, soğan hasadı amacıyla Amik Ovası’na, hububat, çükündür, nohut ve patates hasadı için İç Rum’ya, domates hasadı amacıyla Ege’ye, sarıerik hasadı için Malatya’ya peşi sıra fındık hasadı için Karadeniz’e gidiyor.

Sabahın önceki ışıklarıyla çadırlarından çıkıp tarlaların yolunu tutan ekincilik işçilerine, genellikle çocukları üstelik eşlik ediyor. Gittikleri bölgelerde çerge veya konteynerlerde artan işçilerin ağızlarından çıkan eş bayram ise “Savmak parası için” oluyor.

Tarım işçileri, akıbet yıllarda Antalya ve Mersin Ağacı’e bile seralarda harıldamak amacıyla gidiyor.

“Türkiye’de 2 milyona andıran mevsimsel gezmen ekincilik işçisi var”

Harran Üniversitesi Malumat Edebiyat Fakültesi Coğrafya Bölümü Lehçe Coğrafya Asıl Veri Dalı Başkanı Prof. Dr. Sedat Puan, AA muhabirine, sezonluk ekincilik işçiliği ve göç üstüne teferruatlı yıllardır akademik icraat yürüttüğünü söyledi.

Dünya genelinde tarım sektöründe 1,1 bilyon kişinin hareket gücüne ihtiyaç duyulduğunu, bunun 450 milyonunun mevsimsel ekincilik işçisi gücünden karşılandığını belirten Benek, “Türkiye’de istihdam edilen yaklaşık 32 milyon kişiden 5-6 milyonu ekincilik sektöründe düzlük almaktadır. Bunun 2 milyona yakınını ise mevsimsel seyyah tarım işçileri oluşturuyor.” dedi.

Benek, sezonluk gezgin ekincilik işçilerinin zat içlerinde iki gruba ayrıldığını dile getirerek, “Biri mahalli anlamda, yani kişi yöresinde ama evini infirak ederek zamanının şişman bir kısmını tarımda, çalışacağı tarlada geçirenler. Başkası ise ailesiyle yer dışına çıkanlar kim bu önemli bire bir sayıdadır. Yılın 5 ila 8 ayını kendi evleri ve illeri dışında kılmak üzere yola çıkarlar. Vakit Kaybetmeden benzeri yöreye de gitmezler devingen ayrımsız hayat sürdürürler. Örneğin Malatya’ya kayısıya elan bilahare Karadeniz’e fındığa, İç Küçük Asya’bile şekerpancarına, Çukurova’dahi pamuğa, Akdeniz’dahi narenciyeye, Ege’dahi ise üzüme giderler. Yani yılın az daha iri bire bir kısmını kişi yaşam alanları dışında geçirirler.” diyerek konuştu.

Sezonluk gezgin ekincilik işçilerinin temas sene okullar kapanmadan bütün eş fertleriyle bulundukları yeri ayrılma ettiklerini belirten Benek, şöyle bitmeme etti:

“O nedenle elimizde sayıya ilgili kemiksiz bire bir bilim bulunmamaktadır ancak pandemiyle birlikte sayıya kısmen ulaşılmış durumdadır. 2020’bile el dışına çıkmak zorunda küsurat mevsimsel ekincilik işçileri pandemiden affedilmiş tutuldu ve izin alarak ülke dışına çıktılar. Bu açıdan bakıldığında da aynı eksilme oldu, yani erinçsiz olanlar o anda Kovid-19 olanlar benzeri kısmı gidemedi amma buna karşın 2020’dahi resmi cevaz alarak Şanlıurfa dışına sâdır aile sayısı 27 bin civarındadır. Cümle aile fertleri dahil edildiğinde ortaya çıkan levha 160-170 bin ekincilik işçisine istikbal ediyor. Şanlıurfa’de mecmu ev fertleri dahil edildiğinde toplam sayının 300 bin olduğunu söyleyebiliriz.”

“Mobilite tıpkı yaşamdan bahsediyoruz”

Prof. Dr. Nokta, Türkiye genelinde mevsimsel ekincilik işçisi konusunda alıcı ve verici bölgelerin zahir ortaya çıktığını dile getirerek şunları söyledi:

“Genişlik çok Gün Doğusu ve Güneydoğu Rum bölgeleri, özelikle Güneydoğu illeri genişlik çok mevsimlik ekincilik işçisinin olduğu havza namına karşımıza çıkıyor. Kısmen İç Anadolu Bölgesi’nde üstelik olduğunu söyleyebiliriz. Mevsimsel tarım işçisi düz bölgeler ise Karadeniz fındık, İç Küçük Asya şekerpancarı, Çukurova cehre ve diğer sebzeler, Ege’bile üzüm gibi mahsulat… Göç veren ve kayran bölgelerde hakeza aynı mobilizasyon var. Yani mobilite benzeri yaşamdan bahsediyoruz. Gelişmiş ülkelerde mevsimlik tarım işçisi mobilizasyona geçe çok sert ve kemiksiz tıpkısı şekilde kollar karışma edilmez ama Türkiye’birlikte haddinden fazla yalınlık ve net tıpkı şekilde familya fertleri bütünü karışma edilir. Yani elan kapanmadan torunlar okuldan alınır ve yollara düşülür.

Dolayısıyla Türkiye’dahi 5-6 milyon dirilik tarım sektöründe çalışırken, hem mahalli hem gezgin namına bakıldığında 2 milyona andıran tıpkısı mevsimsel ekincilik işçisi verisi var. Bu anlamda dikkati çekici memleket üstelik Şanlıurfa’dır. Şanlıurfa’nın bu büyüklüğünde yüksek olması pespaye düşündürücüdür. Zira ekincilik potansiyelinin sunu faziletkâr olduğu illerden biri.”

Seyyah ekincilik işçilerinin düzentileme takvimi

Çoğunluğu Şanlıurfa’dan gelmek üzere Güneydoğu’dan Türkiye’nin ciharıyek yanına çalışmaya revan gezmen ekincilik işçileri, tüm yılı neredeyse memleketlerinin dışında çalışarak geçiriyor.

Şanlıurfa, Mardin, Şırnak ve Diyarbakır ile Trakya bölgesi dışardan mevsimsel tarım işçisi toprak kayması almazken, bu illerden Türkiye’nin ciharıyek yanına iştirakçi gidiyor.

Seyyar ekincilik işçilerinin faaliyet takvimi ise şöyle:

Familya: Karpuz fidesi ekimi (Adana)

Şubat: Brokoli, Karnabit (İzmir)

Mart: Erik (Sazak)

April: Şeftali, çilek (Mersin Ağacı), soğan (Hatay), turp (Osmaniye), erik (Manisa), şeker pancarı çapa işlemi (Kırşehir), domates-salatalık (Adana), domates, kapya biber, çilek, turşuluk biber (Çanakkale)

Mayıs: Lamba Karpuzu, patates, soğan, şeftali (Adana), soğan (Osmaniye), kiraz (Manisa), çükündür çapalama ve söküm (Erzincan-Yozgat), kiraz (Çanakkale), kiraz, şeftali (Balıkesir), fasulye (Bursa)

Haziran: Gün Çiçeği, sarımsak, pancar (Aksaray), kiraz (Adana), sarıerik, karpuz, kavun (Mersin Ağacı), enginar (Sakarya), sarıerik (Manisa), kayısı, karpuz (Iğdır), şeftali, elma (Çanakkale), domates ve budala (Bilecik), biber, bezelye, soğan (Bursa), sarımsak (Aksaray), soğan, sarımsak (Gaziantep)

Temmuz: Kayısı (Malatya), tahıl (Konya), sebze ve kâr (Afyonkarahisar), üzüm (Mersin), benzen mısırı, soğan (Sakarya), domates, biber (İzmir), domates, şeftali (Manisa), domates (Bitlis), biber, lamba karpuzu, marul, şeftali (Bilecik), domates, kumpir (Bursa), kiraz, bezelye (Afyonkarahisar) sarımsak (Kahramanmaraş), kayısı (Elazığ)

Ağustos: Fasulye, çükündür (Karaman), narenciye (Adana-Sazak), fındık (Sakarya-Düzce-Samsun-Giresun-Kalabalık-Trabzon), üzüm (Manisa), ayçiçeği, domates (Kayseri), nohut, gün çiçeği, soğan, şeker hastalığı pancarı (Yozgat), patates ve soğan (Amasya), lamba karpuzu-kavun (Muş), nohut (Kütahya), elma, badem, domates, biber (Balıkesir), haşhaş (Eskişehir), günebakan (Bursa), ark fasulye (Konya), tohumluk ve eğlencelik ayçiçeği (Aksaray), fasulye (Karaman), domates (Kahramanmaraş), biber (Gaziantep), biber (Kilis), domates (Elazığ), budala, soğan, domates (Ankara)

Eylül: Günebakan (Veca), kumpir (Sivas), kumpir, elma, fasulye (Niğde), kumpir (Nevşehir), şekerpancarı ve nohut (Muş), şekerpancarı, zayıf fasulye (Bitlis), darı, çükündür, ayçiçeği (Kütahya), Ceviz (Balıkesir), çükündür, domates (Eskişehir), ekolojik ortam gün çiçeği (Konya), biber (Kahramanmaraş), Antep Fıstığı (Gaziantep-Adıyaman), badem (Adıyaman)

Teşrinievvel: Zeytin (Mersin Ağacı-Manisa-Çanakkale), marul, pırasa (Osmaniye), beyaz zehir helvacı kabağı (Sakarya), şekerpancarı (Sakarya), canlı fasulye (İzmir), şeker pancarı (Sivas), günebakan (Muş), patates (Teşrinievvel), mısır, ayçiçeği, soğan, kumpir, balkabağı (Eskişehir), çükündür (Bursa- Konya-Aksaray-Karaman), nar (Adıyaman)

Teşrinisani: Turp (Osmaniye), al lahana (İzmir), şeker hastalığı pancarı (Nevşehir), zeytin (Balıkesir), akdarı (Konya), Trabzon Hurması (Adıyaman)

Mesafe: Havuç (Hatay), marul, pırasa (Osmaniye), pırasa (İzmir), çilek (Kültürlü), marul çarliston marka altı (Bilecik)