IYE Üniversitesi (EÜ) Nebatat Bahçesi ve Herbaryum Uygulama ve Araştırma Merkezi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Hasan Yıldırım ve ekibi, Muğla’nın Köyceğiz ilçesinde belirleme edilen yeni ayrımsız utangaç soğan (Allium) türünü malumat dünyasına kazandırdı. Muğla soğanı adı verilen bitkinin Latince adı ise bitkinin ilmî keşfini özne Ayhan Yerey’a atıfla “Allium ayhan-toprakii Sebep” oldu.

Muğla’de kıpırdak ve bitkiler ve himaye alanları yönetimi konusunda çalışmalar özne Dr. Dirim Bilimci Ayhan Yer, bir bölümü Denizli sınırları içre olan Sandras Dağı’nın Köyceğiz ilçesi kesimindeki 2 bin 200 ile 2 bin 250 metre rakımlı Çiçek Cet zirvesinde, değişik olduğunu düşündüğü tıpkı bitkiye rastladı. Arazi, bitkiye ilgilendiren uzun fotoğrafları, EÜ Nebatat Bahçesi ile Herbaryum Aplikasyon ve Araştırı Merkezi Akademisyen Prof. Dr. Hasan Saika’a ulaştırdı. Saika, yaptığı araştırma sonucunda bitkinin literatürde kaydının olmadığını belirledi. Faziletli Lisans Öğrencisi Seval Erdem ve Doktora Öğrencisi Tuğkan Özdöl’ün dahi dahil olduğu yer ve laboratuvar çalışmasının arkası sıra hazırlanan ‘Muğla soğanı’ konulu bilimsel makale, Finlandiya merkezli uluslararası hakemli yıllık Annales Botanici Fennici’üstelik yayımlandı. Bili dünyasına kazandırılan bitkiye ‘Muğla soğanı’ adı verildi. Bitkinin bilimsel ismi, keşfi özne Ayhan Toprak’a atıfla “Allium ayhan-toprakii Saika” oldu.

Iye Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Necdet Budak, Egeli akademisyenlerin Anadolu’nun nebat zenginliklerini zaman yüzüne çıkarmaya bitmeme ettiklerini vurgulayarak, “Üniversitemizin yaratıcı bilim kadını Prof. Dr. Hasan Yıldırım, kullanılmamış nebat türlerini bilgi dünyasına kazandırmaya devam ediyor. Serencam olarak Muğla’nın Köyceğiz ilçesinde belirleme edilen kullanılmamış tıpkısı ham soğan türünü bilim dünyasına kazandırdı, kendisini tebrik kartı ediyorum. Dünyada olduğu üzere ülkemizde dahi endemik bitki türlerinin esenlik, kozmetik, turizm ve ekonomiye heybetli katkısı olduğu biliniyor” dedi.’TÜRKİYE’DE MEVCUT ENDEMİK SOĞAN SAYISI 120’YE ULAŞTI’Yeni ayrımsız utangaç soğan türünü bili dünyasına kazandıran Prof. Dr. Hasan Yıldırım, “Dünyada tahminî namına 900 büyüklüğünde olgunlaşmamış soğan türü var. Türkiye’bile bunlardan 224’ü bulunuyor. Ast garip ve varyeteleriyle gelişigüzel bu sayı 231’dir. Bunlardan 119’u hoppadak Türkiye’da yayılış gösteren, endemik türlerdir. Keşfettiğimiz ‘Allium ayhan-toprakii Sebep’ Muğla soğanı türüyle bu benzer 225’e yükseldi ve endemik sayısı bile 120 oldu. Muğla soğanı, Muğla’nın Köyceğiz ilçesi sınırlarında kâin Sandras Dağı’nın Çiçek Cet zirvesinde, 2 bin 200 ile 2 bin 250 metrelik yükselti aralığında yayılış gösteriyor. İlk olarak bu türün keşfi tıpkısı doğasever olan Ayhan Yer tarafından acı yürüyüşü esnasında bulundu. Bizlerle iletişime sabık Ayhan Arazi, tarafımıza gönderdiği bitkiye ait fotoğraflardan bu bitkinin az çok farklı aynı soğan türü olduğu kanısı bizlerde oluşunca, sahada yaptığımız bilimsel çalışmalar sonucunda bitkinin bugüne büyüklüğünde tanıdık ham soğan türlerinden olmadığı kanısına vardık” dedi.’SANDRAS DAĞI BİYOÇEŞİTLİLİK AÇISINDAN OLDUKÇA ÖNEMLİ BİR YER’Muğla soğanının yayılış gösterdiği Sandras Dağı’nın biyoçeşitlilik açısından az çok balaban tıpkısı konumda olduğunu vurgulayan Prof. Dr.  Saika, “Muğla soğanı kestirmece olarak 0,4 kilometrekarelik benzeri alanda ve yaklaşık 150 ile 200 sayı büyüklüğünde bulunuyor. Sandras Dağı, ofiyolit kökenli tıpkısı kayaç olan ‘yılan taşı’ adına bildik alelumum içerisinde demir, magnezyum, krom kabil metaller içeren anne kaya ve topraktan meydana geliyor. Bünyesindeki bu metaller alelumum faziletli oranda bitkilerde toksik tıpkı sıkıntı yaratıyor. Bu nedenle bu model serpantin topraklarda kıvrak nebatat bu ortama uyarlanmış yerine bu alanlara başmaklık endemik çeşitler adına karşımıza çıkmaktadır” diye niteleyerek konuştu.

Sandras Dağı’nın namına has dünyada sadece 30 kadar endemik nebat türünü bünyesinde barındırmanın yanında gayrı alanlarda dahi yayılış gösteren yaklaşık 150 civarında endemik çeşit içerdiğinin altını çizen Prof. Dr. Yıldırım, şöyle devam etti:

“Bu dağda mevcut ve başlaması planlanan bakir beyaz zehir sahaları, ülkemiz ve dünya amacıyla biyoçeşitliliğin gözbebeklerinden olan, 30’dan aşkın noktasında endemik türü barındıran ve toplamda 150 civarında endemik bitkiye eş Sandras Dağı üzere çok nazik gözdağı unsuru kendisine görülmektedir. Bu alanda antrparantez Anadolu’ya önce mevrut atalarımızı gören anıt karaçamlar mevcuttur. Genellikle 800 ile 1200 yaşına eş bu karaçamlar bizlere natür mirasıdır. Bu nedenle Sandras Dağı’na ilişik tahribatı engelleyecek çözümlerin aynı zaman ilk devreye girmesi zaruridir. Muğla soğanını henüz keşfetmişken yok olmasına göz yumamayız” dedi.