Enerji ve Tabiatıyla Kaynaklar Bakanı Fatih Dönmez, Bartın’daki beyaz zehir faciası için TBMM’ye bilgelik verdi. Dönmez, faciada yaşamını yitiren işçiler amacıyla, “adam başına hep 1,5 milyon liranın üzerinde tıpkı ifa yapılacaktır” dedi. Dönmez’in açıklamalarına aksülamel gösteren CHP ve HDP milletvekilleri “İstifa edin” çağrısı yaptı.
Erke ve Bittabi Kaynaklar Bakanı Fatih Dönmez, Bartın’ın Amasra ilçesinde 41 işçinin ölümüyle sonuçlanan maden faciasıyla ilgili zaman TBMM Genel Kurulu’nu bilgilendirildi. Dönmez, kısaca şunları söyledi:
“ELİM KAYMAKAMLIK: 14 Ilk Teşrin Cuma akşamı saat 18: 10 sıralarında, Türkiye Taşkömürü Kurumu (TTK) Amasra Müessesesi’nde ülkemizi kanun boğan kederli aynı eroin kazası meydana gelmiştir. Ilçe haberini alır almaz İçişleri Bakanı’mız ve Mücahede ve Toplumsal Güvenlik Bakanı’mızla birlikte olay adına intikal ederek çalışmaları şahsen yerinde eş güdümlü ettik, bilcümle kurumlarımızı üstelik teyakkuz durumuna geçirdik. söz konusu pahal hadisenin, metan gazının boşalmasına sınırlı namına grizu patlaması şeklinde meydana geldiği değerlendirilmektedir. Patlamanın ardından galeride kısmi yangınlar oluşuk, kezalik kömür üretiminin yapıldığı alanda üstelik kısmi göçükler meydana gelmiştir.
110 MADENCİ KARDEŞİMİZ ÇALIŞMAKTAYDI: Kazanın meydana geldiği 16: 00-24: 00 vardiyasında 110 madenci kardeşimiz çalışmaktaydı. İşletmedeki tahlisiye, yani kurtarma ekiplerimiz vasıtasıyla ivedilikle meydan altında arama-istirdat çalışmalarına başlanmıştır. TTK Amasra Müessesemizde 30 tahlisiyecimiz bulunmaktadır. Ayrıca Zonguldak, Bartın, Ankara ve Kütahya’dan birlikte toplam 110 şahsiyet ilave tahlisiye ekipleri, maden ocağındaki kontrol-kurtarma çalışmalarında saha altında fariza almıştır. Bartın, Sakarya, Kütahya, Karabük, Zonguldak, Eskişehir, Bolu, Düzce, Kastamonu, Samsun ve Ankara illerinden 116 kişilik AFAD kontrol-kurtarma ekibi bile çalışmalara destek yüklemek için bölgeye gönderme edilmiştir.
MÜESSESEDE ÜRETİME, FALİYETE MESAFE VERİLDİ: Madencilerimizden 58’i sağlıklı namına boşaltma edildi, hangi eyvah ki 41 madenci kardeşimiz hayatını kaybetti, 11 madencimiz ise gaileli kendisine hastanelere irsal edildi. 6 madencimiz, Sağlık Bakanlığı’nın cankurtaran uçağıyla İstanbul Çam ve Sakura Şehir Hastanesi’hangi sevk edildi, artan 5 çorlu madencimizin tedavilerine birlikte Bartın’birlikte devam edildi. Zaman bakımından çabucak İstanbul’da 6 madencimizin tedavisi bitmeme ediyor, Bartın’daki bütün yanık madencilerimiz bile hamdolsun taburcu oldu. Kazanın arkası sıra, 18 saat içerisinde arama-istirdat faaliyetleri eksiksiz ve müessesede birlikte üretime, faaliyete aleniyet verilmiştir. Yangının havayla irtibatını keserek söndürülmesi amacıyla iki noktadan baraj yapımı üstelik tamamlanmıştır.
37 MADENCİYE 1 İŞ GÜVENLİĞİ UZMANI: TTK’nın 2010’dan bu yana yaptığı 677 milyon lira yatırımın yüzde 33’ü hareket güvenliğine ayrılmıştır. TTK’nın 5 müessesinden genişlik küçüğü olan Amasra müessesine ise ayrımsız yıllar beyninde 77 milyon lira yatırım yapılmıştır. Bu bile yüzde 40’a tekabül etmektedir. İlgili yönetmeliğe bakarak temas 250 çalışana tıpkı gelişim sağlığı ve güvenliği uzmanı görevlendirilmesi zorunluyken TTK Amasra Müessesemizde 580 çalışanımıza 16 aksiyon sağlığı ve güvenliği uzmanı görevlendirilmiştir. Apayrı ayrımsız tabir ile temas 37 madencimize aynı gelişim sağlığı ve güvenliği uzmanı düşmektedir. İş sağlığı ve güvenliği mevzuatı aracılığıyla mesai alanlarındaki bilcümle aksiyon ve işlem basamaklarının risklerinin hareket güvenliği uzmanlarınca değerlendirilmesi zorunluluğu getirilmiştir ve bu kurumda çalışmalar da bu düzenlemelere göre yapılmaktadır.
EN SERENCAM DENETİM 21 AĞUSTOS’TA BAŞLADI: Türkiye’bile tam madenleri denetlemekle görevli olan ve talih genelinde riziko gruplarını de dikkate alarak 8 bin teftiş gerçekleştiren Maden ve Yer Yağı İşleri Genel Müdürlüğü vasıtasıyla, düz şeş kömür ocakları yılda en beş altı 4 kat denetlenmektedir. Bu kapsamda TTK Amasra Müessesesi’nin bile bu sene yapılan dördüncü, yani akibet yapılan denetimi 21-27 Ağustos tarihleri ortada düz altı uzmanları vasıtasıyla durumunda denetimi gerçekleştirildi. Bu denetimlerde ustalık ve yönetsel düzenlemelere aykırı benzeri husus belirleme edilmemiştir. Farklı denetimlere gelince, işletmenin eylül ayı içerisinde TTK İş Sağlığı ve Güvenliği Eğitim Bilimi Kat Başkanlığı, yani bu bağırsak teftiş, beceri elemanları aracılığıyla denetlendiğini gördük. Keza Himmet ve Toplumsal Düzenlilik Bakanlığı’nın hareket müfettişlerince da denetleme yapıldı.
Kazanın ardından başlayan adli ve idari soruşturmalara gelince, olayın meydana geldiği önceki andan itibaren Bartın Cumhuriyet Altını Başsavcılığı marifetiyle 6 müddeiumumi vazifelendirilmek vasıtasıyla adli soruşturma başlatılmıştır. Bakanlığımız ile Faaliyet ve Içtimai Güvenlik Bakanlığı aracılığıyla antrparantez idari, ustalık sormaca ve denetimler başlatıldı. Olayın mecmu boyutları ile açıklığa kavuşması amacıyla zaruri gelişigüzel soy desteği ilgili denetleme birimlerine vereceğiz.
SAYIŞTAY RAPORUNA YANIT VERDİ: Kazanın yaşandığı ilk dakikalarda Sayıştay raporları kamuoyunda gündeme getirilmiştir. Konuyla ilgilendiren namına düşünülerek evet birlikte yanlışlıkla ortaya atılan iddialara meydanlık haberdar etmek istiyorum. Sizin da bildiğiniz kadar Sayıştay, TBMM adına amme idarelerinin finansal ruh, değişmeyen ve işlemlerini denetlemekle görevlidir. Hal böyleyken 2017 ve 2019 yılları Sayıştay raporlarında kayran düz ‘Solunabilir ve Patlayabilir Tozla Mücadele’ başlığı altındaki hususların dikkate alınmadığı iddiası ortaya atılmıştır. Bu iddiaya ilişkin ölçümler ve kontroller eksiksiz yapılmakta ve mevzuatta belirtildiği seviyede tutulmaktadır. İkinci yerine, Soma ve Ermenek kazalarından bilahare mevzuattaki düzenlemelere güvenerek TTK’üstelik iyileştirmeler yapılmadığına dayalı iddialar ortaya atıldı. Bütün müesseselerde bulunan hep 200 kilometrelik kayran altı açıklıklarında ‘hayat hattı’ tesis edildi. Kayran altı ferdi kurtarma aracı peçe değiş istasyonları kuruldu. Bilcümle aksiyon süreçleri amacıyla risk yorum yükümlülüğü getirilmiş, bu konu hava aracılığıyla inceden inceye izlem edilmiştir. Kayran altında bataklık gazı, müvellidülhumuza, karbonmonoksit, hidrojen sülfür, alev ve çekicilik hızını ölçen sensörlerin bulunması zorunluluğu bile adına getirilmiştir. Ayrıca bağımsız çalışan rastgele ekipte en birkaç tıpkı sayı gezmen takdir cihazı bile bulunmaktadır. Antrparantez konveyör enformasyon ve müstacel uyarma sistemi, tahlisiye cihazı, el tipi alev ve basınç ölçer, çoklu doğal gaz analiz seti, merkezi gaz takip seti, exproof almaç, asıl nefeslik aspiratör modernizasyonu, şahsi müvellidülhumuza maskeleri, antistatik gelişim elbiseleri, matbuat teneffüs istasyonları, kendi kendine hararet itfa sistemleri, sekunder havalandırma pervaneleri kabil burada sayamayacağım ister ferdî gerekse bile sahaya yönelik bütün işlemler yapıldı.
VERİLER BİRBİRİNİ TEYİT EDİYOR: Saha altındaki bilcümle himmet alanlarının albeni methal ve çıkışını teftiş etmek ve denetlemek üzere altılı sensörler bünye edilmiştir. Bu sensörler, gelişigüzel müessesemizde bulunan merkezi gaz izlem birimlerinden strateji edilmektedir. Bunu şöyle yazmak icabında çalışan beherglas ekibin elinde doğal gaz dedektörleri var. Ayrıca çalıştığı ortamlarda sabit üretim edilmiş dedektörler var. Bunlar ziyalı ve ünlü ikaz yapıyor. Belli seviyelere geldiği zaman gaz miktarları, bunlar yapılıyor. Bununla de yetinilmemiş, tıpkısı çevir sinyali hattı ile işletmenin üzerinde merkezi gaz takip sistemi müesses, orada üstelik sürekli operatörler bu durumu izliyor. Verilerden rastgele birisinde ihtilaf olması yerinde de elhak birbiriyle teslim ediyorlar.
Üçüncü olarak, Sayıştay raporunda ‘Gurur Degajman Yönergesi hükümlerinin inceden inceye uygulanması gerekmektedir’ ifadesi üstelik kamuoyunda meydan aldı. Sayıştay’ın bulguları ortada kayran düzlük Gelgel Degajman Yönergesi’hangi bile gine benzeri şekilde uyma edilmektedir. 2020 yılı içerisinde Iş ve Sosyal Düzenlilik Bakanlığı hareket denetçilerince hava iş yerlerinde birlik 26 teftiş mamul olup, bunun dört tanesi Amasra Taşkömürü Müessesi vadi şeş işletmelerinde gerçekleştirilmiştir. Gine bakanlığımıza mecbur Beyaz Zehir ve Petrol İşleri Umumi Müdürlüğü görevlilerince gurur iş yerlerinde 45 denetim yapılmış olup, bunun 7’si Amasra pres müessesi düz altı gelişim yerlerinde gerçekleşmiştir.
Sayıştay raporlarında bahsedilen hususla ilişkin kendisine, gerçekte denetime çıkışlı olan MAPEG denetçileri ile Mücahede Bakanlığı iş sağlığı ve güvenliği denetçileri marifetiyle temas tespitte de bulunulmamıştır. Kazanın olduğu ahit, Sayıştay raporundaki ifadeler çarpıtılarak, kömürün içerisinde yer kayran metan gazı miktarı, çalışılan ortamda efdal metan gazı tespit edildi şeklinde dahi önceleme edildi. söz konusu anlatım, o çağ üstelik açıklandığı kabilinden tamamen yanlıştır. Kömürün içindeki bataklık gazı miktarı ile ocaktaki havalandırma içerisindeki metan oranı birbirinden ayrımlı konulardır. Grizu patlamaları, kömürdeki metan miktarı değil, ortamdaki çekicilik içerisindeki metan yüzdesi ile ilgilidir. Adı sabık raporlar, TBMM KİT Komisyonu’nda üstelik görüşülmüş, ibra birlikte edilmiştir.
İHMAL VARSA GEREĞİ YAPILACAK: Yelek ve patlamaya müteveccih ortaya atık iddialara gelince, acun genelinde planlı madencilik faaliyetlerinin birçoğunda yelek ve patlatma yöntemi kullanılmaktadır. İşin gereği adına minimal seviyede ve kontrollü namına ülkemizde bile gene beceri düzenlemelere uyma edilerek uygulanmaktadır. Sonuç olarak, beyaz zehir ocağının patlayacağı iddialarına bile uzaklık aktarmak istiyorum. Yer şeş kül mücahede alanları ve antre-çıkış belgesi alanları bataklık gazı, müvellidülhumuza, karbondioksit, karbonmonoksit, müvellidülma sülfür, şule ve gelgel hızı ölçümleri ile 24 saat boyunca sonsuz izlenmekte ve bilgiler üstelik vasıta altına alınmaktadır. Yani o işletmemizde, bir uçaklarda olduğu üzere yağız kutumuz var. O temel kadar gerçekleşen yekpare ölçümler, hor ve yukarıdaki görevlilerin arasındaki seçme garip telsiz ve telefon konuşması taşıt altında. Bunların hepsi de tetkik ve denetime bağımlı olacak. Tek endişeniz olmasın, yer ufak bir ihmal varsa gereği yapılacak.
Burada birisi detone evet de aklı başında demedim. Yapılan geçmiş tespitleri sizlerle paylaşıyorum. Havadaki metan gazı oranının yüzdelik 5 ila yüzde 15 ortada olması, en ufak aynı alaz vb. ısı kaynağı ile irtibat etmesi halinde grizu patlaması meydana gelmektedir. Üç öz tıpkısı arada olursa patlama oluyor. Bire Bir alışılmış adına yanıcı konu kim burada metan, diğeri hava, tıpkı farklı üçüncüsü birlikte yanık konu, yani ısı kaynağı. Antrparantez şu hususları bile açıklamak isterim kim İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliği’hangi bakarak maden aksiyon yerlerinde ortamda yüzde 1 oranında bataklık gazı bulunması durumunda patlatma yapılmaz. Bunlar, mevzuatta düz kayran eşik değerler. Yüzde 1,5 metan varsa inanma amaçlı ruh kesilir, yüzde 2 bataklık gazı bulunması durumunda de madenciler çalışma ortamından boşaltma edilir. Doğal Gaz strateji sensörleri ile bile ortamdaki doğal gaz makul değerlerin üstüne çıktığında, az buçuk önce da ifade ettiğim kabilinden ünlü ve münevver alarm verilerek çalışanlar uyarılmaktadır. TTK Amasra Müessesesi’ne kurulan sensörler ile metan oranı yüzdelik 1,5 değerine ulaştığında hem merkezi gaz izlem sisteminde hem birlikte vadi altındaki sistemde soluk çırağ yanmakta, ünlü uyartı vermektedir. Akabinde merkezi gaz strateji birimi eliyle ilişik birimler kolaylıkla telefon ile bilgilendirilip sistem takibe alınmaktadır. Bataklık Gazı oranı yüzdelik 2 değerini bulduğunda saha altındaki sistemde ve meydan üstündeki doğal gaz izleme merkezinde kırmızı alarm devreye girer ve birden acil genişlik prosedürü işletilmek yoluyla çalışanlar boşaltma edilerek temiz havaya çıkarılmaktadır.
PATLAMADAN ÖNCEKİ SERENCAM TAKDIR YÜZDELIK 1,69: Kazandan önceki son kayıtlar incelendiğinde, ortamdaki metan gazı oranı geçmiş yüzde 1,5 seviyesine başarmış, saat 18: 05 sularında inanma amaçlı cümbüş kesilmiştir. Saat 18: 09’da ise sonuç kayıt, havadaki metan oranının yüzde 1,69 namına ölçüldüğünü göstermektedir. 18: 09’dan sonraları kayıt alınamadı. Bütün değerlendirmelerimiz o saatten sonraları, bu patlama 18: 10 sularında ulaştı. Patlama anındaki bataklık gazı seviyeleri, merkezi gaz izleme sisteminde ölçülen bu. Demin teknik birimler, bilirkişiler, yukarıda kayıtlarda bu değerleri tek bir tane değerlendirecek.
KİŞİ BAŞI 1,5 MİLYON LİRA TAZMİNAT: Kaymakamlik sonrası yapılacak ödemelerden da konuşmak istiyorum. Mesul kimesne çıkartılacak ortaya, kimseyi bile gizlemeyeceğiz. AFAD, TTK, Türk-İş Sendikası, Mesai ve Içtimai Güvenlik Bakanlığı’mız ve Karı ve Toplumsal Hizmetler Bakanlığı’mız vasıtasıyla adam başına hep 1,5 milyon liranın üzerinde bire bir ödeme yapılacaktır. Halihazırda bu ödemeler de yapılmaya başlanmıştır. Gene kazanın meydana geldiği önceki andan itibaren devletimiz tekmil alım ve imkanları ile Bartın’daydı. Afiyet Bakanlığı’mız, 15 UMKE timi, 262 personel, 51 ambulans ile 2 tayyare cankurtaran ile kazazedelerin evvel sağlık müdahalesini ve hastanelere sevkini gerçekleştirmiştir. Mavera yandan az buçuk evvel bile ifade ettiğim kabilinden, şehitlerimizin ödemelerine başlandı. Süreç arz bodur müddet zarfında tamamlanacaktır. Şehitlerimizin emaneti bizimdir. Madenci kardeşlerimizin evlatları bizim emanetimizdir. Yetişek, esenlik, gelişim bulma kadar müstelzim seçme soy desteği kendilerine vereceğiz.”
Fatih Dönmez’in açıklamalarına reaksiyon gösteren CHP ve HDP milletvekilleri “İstifa edin” çağrısı yaptı.
